چند هفته پیش پسر سه ساله من مثل شب‌های دیگه دندان‌هاش رو مسواک زد و به تختش رفت. در حین شب به خیر گفتن، پسرم گفت من باید به دستشویی برم. اما فقط شش دقیقه از دستشویی قبلیش گذشته بود. مشکوک شدم که می‌خواد به بهانه‌ایی به تخت برنگرده. رفت و روی دستشویی فرنگی نشست. منتظر موندم. برای اولین بار متوجه شدم که پسرم در حال دروغگویی هستش. چون شب بعد هم همین اتفاق افتاد. متحیر شده بودم، نمی‌دونستم چه کاری باید انجام بدم.

علت دروغگویی در کودکان

بنابرین مقاله‌هایی که درباره دروغگویی کودکان در آرمیک سافت وجود داشت رو مطالعه کردم. خیلی زود متوجه شدم مقالات فرووانی درباره علل دروغگویی و نحوه برخورد با کودکان و نوجوانان دروغگو وجود داره، چون روانشناسان با مطالعه چگونگی و زمان آغاز دروغگویی کودکان به دیدگاه‌های جدیدی درباره رشد روانی دست پیدا می کنند. البته من به موارد کاربردی علاقه بیشتری داشتم: چطور فرزندم رو از معضل جامعه ستیزی دور نگه دارم؟ با مطالعه چندین و چند مقاله و تعداد زیادی تماس تلفنی فهمیدم که دروغگویی کودکان و نوجوانان امری کاملاً طبیعی هست، در واقع از علائم رشد طبیعی و درست است. البته والدین می‌تونند اقداماتی رو در جهت تقویت راستگویی فرزندانشون به کارگیرند، اقداماتی که از نظر من کاملاً صحیح هستند.

دروغگویی در کودکان پیش دبستانی

کنگ لی دکتروی روانشناسی بالینی در دانشگاه تورنتو که به مدت ۲۰ سال به معضل دروغگویی کودکان پرداخته معتقد است:  اگه کودک شما دروغ می‌گه، بسیار بسیار طبیعیه. معمولاً کودکان برای پوشاندن خطاهای خود از سن ۲ و نیم تا ۳ سالگی دروغگویی رو آغاز می‌کنند. مطالعه‌ایی در سال ۱۹۸۹ از سوی محققان دانشگاه پزشکی نیوجرسی انجام شد، در این تحقیق کودکان ۳ ساله رو به تنهایی به اتاقی مجهز به دوربین مخفی و آینه فرستادند، درون اتاق میزی قرار داشت که کودکان باید دور میز می‌نشستند. محققان به کودکان می‌گفتند روی میز اسباب‌بازی هیجان‌انگیزی وجود داره اما نباید به آن نگاه کنند. سپس خود محققان اتاق رو ترک می‌کردند. اون‌ها یا پس از اینکه کودک دزدکی نگاهی به میز می‌انداخت و یا پس از گذشت ۵ دقیقه به اتاق بر می‌گشتند و از کودک می‌پرسیدند آیا به میز و اسباب‌بازی نگاه کردی یا خیر؟ ۳۸ درصد از کودکانی که دزدکی نگاهی به اسباب‌بازی انداخته بودند، به محققان اطمینان خاطر می‌دادند که اسباب‌بازیها رو ندیده‌اند. در مطالعه‌ایی مشابه در سال ۲۰۰۲، لی دریافت که در ۵۴ درصد از کودکاناز سن سه سالگی دروغ رو شروع می کنند، حال آنکه بیش یک سوم کودکان ۴ تا ۷ ساله به دروغگویی می‌پردازند.

اغلب مواقعی که کودک دروغ می‌گه، علائمی از خطا یا شیطنت مشاهده نمی‌شه، بلکه فقط ناشی از رشد مهارت‌های روانشناختی اون‌هاست. یکی از موارد تئوری ذهن هستش، که حاکی از توانایی تشخیص این امره که دیگران عقاید و احساس متفاوتی نسبت به شما دارند. در دروغگویی کودک کاملاً آگاه است که گلدان رو شکسته اما بر این باوره که شما از آن اطلاع ندارید. دروغگویی در عین حال به عملکردهای اجرویی، شامل مجموعه‌ایی از مهارت‌ها از قبیل حافظه فعال، کنترل بازدارنده و توانایی‌ برنامه‌ریزی احتیاج داره. کودک مجبوره واقعیت رو پنهان کنه و واقعیتی دیگر رو جایگزین کنه، درباه آن صحبت کنه و آن رو به خاطر بسپاره. باید گفت خسته نباشی کودک عزیزم!

بنابراین کودکانی که دروغ می‌گن مهارت‌های شناختی مهمی رو به معرض نمایش می‌گذارند. اما به طور متناقض درباره جزئیات مسائل دروغ می‌گن، چون مهارت‌های شناختی گسترده‌ایی ندارند. قبل تر هم در این باره مطلب نوشته‌ام، کودکان حساس و عجول هستند، آن‌ها با موانع بازدارنده دست و پنجه نرم می‌کنند. آن‌ها دائماً چنگال خود به بازوی خواهر یا برادر خودشون می‌کوبند. بعد برای پوشاندن اشتباهات خودشون دروغ می‌گن تا تنبیه نشن. به عبارت دیگه، کودکان درباره جزئیات مسائل دروغ‌های فروانی می‌گن چون از اصول شما سرپیچی کرده‌اند و البته نمی‌خواهند که عواقب آن رو متحمل شوند. می‌توانید آن‌ها رو سرزنش کنید؟

نحوه برخورد با کودک دروغگو

آنجلا کروسمن معتقد هستش، یکی از آسانترین روش‌ها و ترفند های تربیتی برای ممانعت از دروغگویی کودکان، اجتناب از بازخواست کودکان هستش. اگه مطمئن هستید که فرزندتون آخرین کلوچه رو خورده، لزومی نداره اون رو به چالش کشیده و ازش  بپرسید، تو آخرین کلوچه رو خوردی؟ همین سوال زمینه ‌ساز دروغی جزئی می‌شه، از آنجایی که احساس می‌کنه ممکنه به دردسر بیافته و قطعاً می‌خواد از دردسر اجتناب کنه، پس دروغ می‌گه. در عوض، بگید می‌دونم تو آخرین کلوچه رو خوردی، پس برای شام جا نداری و متاسفانه فردا هم از کلوچه خبری نیست.

راهکارهای برای کمک به ترک دروغگویی نوجوانان و کودکان

لی می‌گه هرگز به کودک خودتون نگید اگه حقیقت رو بگی عصبانی نمی‌شم، و بلافاصله پس از شنیدن حقیقت عصبانی بشید، این هم از موارد دیگری هستش که قطعاً باید از اون اجتناب بشه. والدین همواره این جملات و رفتار متناقض رو تکرار می‌کنند و ناخودآگاه به کودک آموزش می‌دهند که گفتن حقیقت مستلزم تنبیه هستش و بهتره دروغ بگویند. او همچنین در ادامه می‌گه، اگه کودک شما حقیقت رو بیان کرد، اون رو تشویق کنید و خطا و اشتباهش رو نادیده بگیرید.

اما وقتی که مچ کودک رو موقع دروغگویی گرفتید چه باید کرد؟ دکتر ویکتوریا تالوار، متخصص روانشناختی کودکان که از همکارون لی معتقده ابتدا، از آنجایی که دروغ با رفتاری اشتباه یا خطا همراه هستش، والدین باید این دو رو در ذهن خود از هم تفکیک کنند. فقط این مسئله رو در نظر بگیرید که فرزنداتان تلویزیون رو خراب کرده، و همچنین در وهله دوم این رو مد نظر داشته باشید که درباره آن دروغ گفته، اما هرگز هر دو رو با هم تلفیق نکنید چون از یکدیگر متفاوت هستند. اگر فرزند شما تلویزیون رو خراب کرده و صادقانه به آن اعتروف کرده، اگر چه اندکی دشوار هستش اما باید شجاعتش رو برای بیان حقیقت تحسین کنید، اگر چه دلتون می‌خواد اون رو خفه کنید😀😅! بهش بگید خوشحالم که گفتی تلویزیون رو شما خروب کردی اما هنوز ناراحتم.

نحوه برخورد با کودک دروغگو

لی می‌گه، در مواجه با دروغ با آرومش برخورد کنید. از اهمیت صداقت با هم گفتگو کنید. فقط خطا و اشتباه رو مد نظر بگیرید و از انتظارات خودتون صحبت کنید، از اهمیت روستگویی فارغ از اتفاقی که رخ داده براش مثال بزنید. اهمیت اعتماد رو براش شرح بدید. لی درباره تنبیه کودکان برای دروغگویی هشدار می‌ده، به ویژه تنبیه کودکانی که در سنین پیش ‌از دبستان هستند، چون اون‌ها اغلب مفهوم صداقت رو درک نمی‌کنند. تنبیه اغلب نتیجه‌ایی معکوس در بر خواهد داشت، چون کودک متوجه می‌شه هنگامی که دیگران متوجه دروغگوییش بشن تنبیه خواهد شد، بنابراین با احتیاط بیشتری به دروغگویی ادامه می‌ده.

در عوض، راستگویی اون‌ها رو تحسین کنید و دائماً بر اهمیت صداقت و اعتماد تاکید کنید. به طور کلی تحقیقات لی و همکارانش بر این امر تاکید داره؛ کودکانی که در محیط‌های انظباطی بازدارنده رشد می‌کنند، که شدیداً به صورت کلامی یا فیزیکی تنبیه می‌شن، بیشتر از کودکانی که با خطاهای آن‌ها با ملایمت برخورد می‌شه، دروغ می‌گن. بنابراین رفتارهای سختگیرانه و تنبیهی از سوی والدین قطعاً بهترین روش برای پرورش کودکان صادق نیست.

خلاصه کلام اینکه، از بحث کردن و حتی بیان عواقب طبیعی دروغگویی برای پیشگیری از دروغگویی فرزندانتون نترسید. به دختر کوچولوی خودتون بگویدد اگه به دروغگویی ادامه بده، دیگه نمی‌تونید هیچ کدوم از حرف‌هاش رو باور کنید. و اگه فرزند شما مثل فرزند من، دستشویی رفتن رو بهانه نرفتن به تخت می‌کنه، بهش بگید فقط یک بار قبل از خواب می‌تونی به دستشویی بری اما زمان اون رو خودت انتخاب کن. و اگر هم به دستشویی نرفت یا به آن احتیاج نداشت، شاید مجبور شود تمام شب احساس ناراحتی کنه یا حتی جاش رو خیس کنه که در نهایت شاید درسی که احتیاج داره رو بگیرد.

علل دروغگویی نوجوانان و کودکان

اگه متوجه بشیم که دروغگویی نوجوانان و کودکان ناشی از مشکلات عمیق‌تری هستش، چه باید کرد؟ دروغگویی مفرط، به ویژه در نوجوانان می‌تونه ناشی از علائم اختلالات رفتاری، اختلال بیش‌فعالی ناشی از عدم توجه یا اختلال نافرمانی اعتراضی باشه، بنابراین اگر نگران هستید این موارد رو با مشاور در میان بگذارید. به طور کلی، لی معتقد هستش  نوجوانانی که از مشکلات رفتاری رنج می‌برند نه تنها دائماً دروغ می‌گن دروغگوهای ناشی هستند.

کروسمن معتقد هستش وقتی که فرزند شما به سن نوجوانی رسید و قوه درکش کامل و باهوش تر شد، باید به طور جدی باهاش از اهمیت صداقت صحبت کنید چون صداقت و احترام در جامعه از اهمیت ویژه‌ایی برخوردارند و این دو می‌تونند تناقض ایجاد کنند.

“چرا نسنجیده حرف می‌زنی” این جمله نفرت‌انگیزترین جمله‌ایست که در اغلب خونه‌ها شنیده می‌شه. چطور می‌شه در کمال صداقت این موقعیت رو کنترل کرد و در عین حال فردی بی‌ادب یا نامحترم یا ناسپاس نبود؟ باید درباره اهمیت صداقت با فرزندان خود صحبت کنید اما مراقب باشید که جوانب اعتدال رو رعایت کنید.

در نهایت و شاید مهمتر از تمام موارد ذکر شده: انتظار نداشته باشید که فرزند شما راستگو باشه حال آنکه خود شما نیستید. اگه درباره اهمیت صداقت با فرزند خود صحبت می‌کنید اما خودتون هر از گاهی برای خلاصی از برخی مشکلات دروغ‌های کوچکی می‌گید، فرزندتون هم یاد می‌گیره که دروغگویی یک استراتژی مفید هستش. بزرگسالان هم هر از گاهی بدون آنکه متوجه باشند به کودکان، دوستان یا والدین خودشون یا مشتریان خودشون دروغ می‌گن. و قطعاً فرزندان ما دوست دارند همه جا با والدین خود رقابت و از آن‌ها تقلید کنند. بنابراین دفعه بعد که مچ فرزند خود رو در حین دروغگویی گرفتید، از خود بپرسید شاید از من یاد گرفته و سپس بازخواستش کنید. با این وجود همیشه صادق بودن کمی دشوار است!

نظر و پیشنهاد شما چیه؟

به نظر شما علل دروغگویی در دانش آموزان و بچه ها چیه؟ محیط آموزشی چه تاثییری در این موضوع داره؟ نظراتتون رو برای ما در آرمیک سافت بنویسید.